Problematyka kwasów tłuszczowych omega 3 w żywieniu

Kwasy tłuszczowe omega 3 (o3) należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. W wielu badaniach naukowych wykazano wielokierunkowy, korzystny wpływ tych kwasów tłuszczowych na organizm człowieka. Między innymi oddziaływają pozytywnie na gospodarkę lipidową, wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i hipotensyjne. Poza tym mają działanie przeciwnowotworowe, ochronne na układ sercowo-naczyniowy, wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i narządu wzroku. Jest to tylko część z szerokiego spektrum działania kwasów omega 3.

W związku z tym, że są to związki egzogenne warto wspomnieć o źródłach pokarmowych tych cennych substancji. Z punktu widzenia żywieniowego można skupić się na trzech konkretnych kwasach z rodziny omega 3: alfa linolenowy (ALA), eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). ALA występuje głównie w źródłach pochodzenia roślinnego, oleju lniany, rzepakowym, czy orzechach włoskich. Natomiast źródłami EPA i DHA są głównie ryby i owoce morza. Zasadniczą aktywność biologiczną wykazują głównie EPA i DHA, ponieważ to one wchodzą w struktury błon komórkowych. Co prawda organizm ludzki ma możliwość enzymatycznej interkonwersji ALA do EPA i DHA jednak jest to proces o niskiej wydajności na poziomie kilku procent. Dodatkowo jest on ograniczany w przypadku spożycia kwasów tłuszczowych omega 6 (o6), gdyż ALA i kwas linolowy (LA – omega 6) konkurują o te same enzymy (delta desaturazy i elongazy) biorące udział w metabolizmie tych polienowych kwasów tłuszczowych. Wynika zatem, że źródła roślinne nie są najlepszym rozwiązaniem, jeśli chodzi o dostarczanie kwasów tłuszczowych omega 3. Logiczny więc wydaje się, być wniosek, że należy spożywać odpowiednią ilość tłustych ryb, czy owoców morza, jednak, cz na pewno…?

Wniosek ten jest słuszny tylko wtedy, gdy morza i oceany, w których żyją ryby i owoce morza, są czyste, a przede wszystkim gdy ich pożywienie jest naturalne. W przypadku ryb hodowlanych, gdzie głównym źródłem pokarmu są mączki zbożowe, dochodzi do znacznego spadku zawartości o3 i wzrostu o6 w tłuszczu rybim. Dodatkowo zanieczyszczenie wód powoduje akumulacje metali ciężkich, dioksyn, pestycydów chloroorganicznych, czy antybiotyków. Związki te mogą bardzo negatywnie wpływać na zdrowie człowieka powodując różne problemy zdrowotne. Dobrym rozwiązaniem jest więc wybór ryb poławianych z naturalnych, czystych łowisk, krótko żyjących i niedrapieżnych (śledzie, sardynki). Alternatywnym źródłem dla ryb i owoców morza mogą być suplementy diety bogate w EPA i DHA, np. olej z kryla, czy tran, który dodatkowo dostarcza duże ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a jest wolny od zanieczyszczeń.

Obecnie istnieje wiele dowodów naukowych potwierdzających korzystne i ochronne działanie kwasów tłuszczowych omega 3. Dla zachowania odpowiedniego zdrowia należy je dostarczać regularnie. Problemem mogą być jednak ich odpowiednie źródła pokarmowe. Warto się im bliżej przyjrzeć przy planowaniu odpowiednio zbilansowanej diety i wziąć pod uwagę takie aspekty jak ich pochodzenie, czy metabolizm o3.

Bibliografia

1. Achremowicz K., Szary-Sworst K.: Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2005
2. Cabo J., Alonso R., Mata P.: Omega-3 fatty acids and blood pressure. British Journal of Nutrition
3. Gawęcki J.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Wydawnictwo naukowe PWN, 2010; Warszawa
4. Kolanowski W.: Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 – znaczenie zdrowotne w obniżaniu ryzyka chorób cywilizacyjnych. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2007
5. Gurr M.J.: The metabolism of fats. The contribution of nutrition to human and animal health. Cambridge University Press, Cambridge 1992.
6. Krygier K.: Współczesne roślinne tłuszcze jadalne. Przem. Spoż., 1997,
7. The EFSA Journal: Labelling reference intake values for n-3 and n-6 polyunsaturated fatty acids.